ဘုရားဖူးငါးမ်ားအေၾကာင္း

Zaw Win's Photos

ဧရာ၀တီရဲ့ ျမစ္လက္တက္တခုျဖစ္တဲ့ မုန္းေခ်ာင္းမွာ ေပ်ာ္တဲ့ ေက်ာင္းေတာ္ရာ ဘုရားဖူးငါးႀကီးေတြ ဘာ့ေၾကာင့္ တေျဖးေျဖးအလာနဲသြားၾကတယ္၊ သူတို႔ေတြကို ဟိုးအရင္တုန္းကလို အံုနဲ႔က်င္းနဲ႔ တေပ်ာ္ တပါးႀကီး ျပန္ေတြ႔ခ်င္ရင္ ဘာေတြ လုပ္ဖို႔ လိုတယ္ဆိုတာေတြကို ဒီတပတ္မွာ ေျပာျပပါရေစ

အေနာက္ရိုးမမွာ ျမစ္ဖ်ားခံတဲ့ မုန္းေခ်ာင္းဟာ ေရနံေခ်ာင္းနဲ႔ မေကြးၾကားမွာ ဧရာ၀တီျမစ္ထဲကို အေနာက္ဖက္ ကေန စီး၀င္ပါတယ္။ မေကြးတုိင္း မင္းဘူးခရိုင္ ပြင့္ျဖဴၿမိဳ႔နယ္ထဲမွာရွိတဲ့ လယ္ကိုင္း စႏၵကူးန႔႔ံသာ ေက်ာင္းေတာ္ရာ ဘုရားဆီကို ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ၀ါတြင္း ကာလေရာက္ရင္ ငါးႀကီးေတြလာၿပီး ဘုရားဖူး ၾကတယ္လို႔ ေဒသခံေတြက ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ ငါးလုပ္ငန္း ဦးစီးဌာန လက္ေထာက္ ညႊန္ၾကားေရးမႈး တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ ငါးေလ့လာေရး မစၦေဗဒ ပညာရွင္ ဦးညြန္႔လႈိင္ကေတာ့ ဒီငါးႀကီး ေတြဟာ ေခါင္းႀကီးႀကီး ပါးစပ္က်ယ္က်ယ္ ငါးေထြငါးႀကီးေတြ ျဖစ္ၿပီး ဥဥဖို႔၊ အစာစားဖို႔ အတြက္ အုပ္စုလိုက္ ေရႊ႕ေျပာင္း သြားလာၾကတာလို႔ ေျပာပါတယ္

"ကၽြန္ေတာ္က ေရနံေခ်ာင္းသားဆိုေတာ့ အဲ့ဒီေနရာနဲ႔ နီးေတာ့ ခေလးဘ၀တုန္းက ခဏခဏ သြားၿပီးေတာ့ ငါးေတြကို ကိုင္တယ္တြယ္တယ္၊ အဲဒါငါးေထြေတြေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အစာေကၽြးတယ္။ ၀ါဆို၀ါေခါင္ ဆိုလို႔ရွိရင္ေပါ့ေလ။ ဗမာလူမ်ိဳးေတြကေတာ့ သူတို႔ဟာ ဘုရားဖူးလာတယ္လို႔ ေျပာၾကတာေပါ့ေနာ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အျမင္အရကေတာ့ အဲဒီျမစ္ကေလး အတြင္းထဲမွာ ၀င္လာၾကၿပီး သူတို႔က spawning ဥဥတာေပါ့ spawning season ၀ါဆို၀ါေခါင္မတိုင္ခင္ဆို ဥဥတဲ့ရာသီမွာ သူတို႔ကဥခ်တယ္။ သူတို႔အနီးနား တေနရာမွာ ဥဥဖို႔လာၿပီး feeding migration အစာရမယ့္ ေနရာတေနရာကို သူတို႔ကေျပာင္းသြားၾကတာ။ အဲဒီေက်ာင္းေတာ္ရာေနရာကေတာ့ အဓိကေပါ့ေနာ္"

အခုလို သတၱ၀ါေတြ ေရႊ႕ေျပာင္းက်က္စားတတ္တဲ့ ပံုစံ ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသလဲ

"အုပ္စုလိုက္ဖြဲ႔ၿပီး တေနရာကတေနရာကို ေရႊ႔ေျပာင္းတာကို မုိက္ဂေရးရွင္း migration လုိ႔ေခၚတာေပါ့။ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ မုိက္ဂေရးရွင္းက သံုးမ်ိဳးရွိတယ္။ အစာစားဖို႔ရာအတြက္ တေနရာကေန တေနရာကို သြားလာၾကတဲ့ မုိက္ဂေရးရွင္းေပါ့။ ဒါကို feeding migration ေခၚတယ္။ ေနာက္ မုိက္ဂေရးရွင္းတခုက spawning migration ေပါ့။ ဥခ်ေတာ့မယ္ ဆိုတဲ့ အခါက်လို႔ရွိရင္ သူတို႔က တေနရာနဲ႔ တေနရာကို ေရြ႔လ်ားၿပီးေတာ့ ေနရာေတြေျပာင္းၿပီးေတာ့ သြားၾကတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ wintering migration ေခၚတယ္။ ေအးတဲ့ အရပ္ေဒသေတြမွာ ရွိတဲ့ ငွက္ေတြ၊ ငါးေတြ အားလံုးဟာ သူတို႔ဟာ သိပ္ေအးတဲ့ဒဏ္ကို မခံႏိုင္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ပူတဲ့ေဒသေတြကို တေျဖးေျဖးနဲ႔ေျပာင္းေရြ႔လာၾကတယ္။ ရာသီဥတုက ဟိုဘက္မွာ တခါျပန္ေႏြးလာရင္ သူတို႔က တခါျပန္သြားၾကတာေပါ့ေလ"

"မိုက္ဂေရးရွင္း သံုးခုထဲမွာ ငါးေတြကအထူးသျဖင့္ spawning မိုက္ဂေရးရွင္းက်ရင္ ဒီ ဆယ္လမြန္တို႔ ထေရာက္တို႔ ေနာက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာျပည္မွာ ရွိတဲ့ ဒီပလာတူးတို႔ ငသေလာက္တို႔၊ ဒီငသေလာက္ကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး သိသိသာသာပဲ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာ သူတို႔က ဥခ်ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ေရငံကေနဆန္တက္ၿပီးေတာ့ ေရခ်ိဳမွာ ဥခ်တာေပါ့"

ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ျမစ္ညာကိုဆန္ၿပီး ဥဥဖို႔ တက္လာတတ္တဲ့ ဒီငါးေတြရ႕ဲ့ အေလ့အထကို ၾကည့္ရေအာင္ပါ

"ဒီငါးေတြဟာ သူတို႔ရဲ့ အေလ့အထ habit အရက ဥဥဖို႔ ဆန္တက္တဲ့ေနရာမွာ သူတို႔က အစားမစားဖူး။ သူတို႔က မိုင္ေပါင္းေထာင္ခ်ီၿပီးေတာ့ တခ်ိဳ႔ငါးေတြက သြားၾကတယ္။ ဥပမာ ဆယ္လမြန္တို႔ဆိုလို႔ရွိရင္ ပင္လယ္ကေန ေရခ်ိဳကို တက္တဲ့အခါမွာ အစာမစားဖူး။ အဲဒီေတာ့ သူတို႔က သိပ္ၿပီးေတာ့ ဆာေလာင္ ေနၾကတယ္။ ဥခ်ၿပီးတဲ့အခါမွာ သိပ္ဆာတဲ့အခါက်ေတာ့ အစာရွိမယ့္ေနရာေတြကို သူတို႔က တေျဖးေျဖး ေရြ႔လ်ားသြားၾကတယ္"

"ဒီလိုသြားတဲ့အခါမွာလည္း သူတို႔ရဲ့ ဗီဇအသိဥာဏ္ေပါ့ေနာ္။ ဟိုမ်ိဳးရိုးစဥ္ဆက္က အတိုင္း သူတို႔ရဲ့ ဘိုးဘြားေတြက ဘယ္ေနရာကေန ဘယ္ေနရာကိုသြားတယ္။ ဘယ္ေနရာၿပီးရင္ ဘယ္ေနရာ သြားမယ္ဆိုတာ အလိုအေလ်ာက္ သဘာ၀အသိဥာဏ္နဲ႔ သူတို႔က သိၿပီးသားပဲခင္ဗ်။ အဲဒီေတာ့ ေက်ာင္းေတာ္ရာ ေနရာကေတာ့ လူေတြနဲ႔ ဒီငါးေတြနဲ႔ ယဥ္ပါးၿပီး ေကၽြးတယ္ေမြးတယ္။ အဲဒီမွာ အႏၱရာယ္လည္း ကင္းတယ္ဆိုတာကို သူတို႔ရဲ့ ဗီဇ အသိဥာဏ္ကိုက သိတဲ့အတြက္ ဒီ၀ါတြင္းက်ရင္ သူတို႔က အဲဒီမွာ လာၿပီးေနၾကထိုင္ၾက ေပ်ာ္ၾကပါးၾက အစာစားတာေပါ့ေလ။ လူေတြကလည္း အဲဒါကို ဘုရားဖူးလာတဲ့ ငါးဆိုၿပီး အျမတ္တႏိုးနဲ႔ ေကၽြးတယ္ေမြးတယ္။ တခ်ိဳ႔ငါးဆိုရင္ ေခါင္းမွာ ေရႊေတာင္ခ်တယ္။ အဲလိုဟာေတြက ကၽြန္ေတာ္တို႔ ငယ္ငယ္ကဆို ဒါၾကံဳခဲ့ရတယ္။

အခုအခါမွာေတာ့ ဒီငါးေတြဟာ တေျဖးေျဖး ရွားပါးလာၿပီျဖစ္ပါတယ္။ အေကာင္ႀကီးႀကီးေတြ႔ေနရာကေန အေကာင္အရြယ္ တေျဖးေျဖးေသးသြားသလို ေသးရာကေန ေပၚျပဴေလးရွင္း Population လို႔ေခၚတဲ့ ငါးေတြ စုေ၀းတဲ့ ပမာဏ နဲပါးလာတာပါ။ ဒီလိုငါးရွားပါးလာရာကေန မ်ိဳးတုန္းတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳးမေရာက္ေစဖို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြထဲမွာ က်င္လည္က်က္စားၾကတဲ့ ငါးမ်ိဳးသယံဇာတကို ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ လိုပါတယ္။

စံနစ္တက် ထိမ္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔ ပထမဆံုး ဒီငါးေတြရဲ့ ေနပံုထိုင္ပံု အေလ့အထေတြကို ေလ့လာၿပီး မွတ္တမ္းတင္ဖို႔ လိုပါတယ္။

"ဒီငါးေတြရဲ့ေနပံုထိုင္ပံု habits ေတြကိုသိေအာင္ သုေတသနလုပ္တာကလည္း ဘာမွ သိပ္ၿပီး ခက္ခက္ခဲခဲ မရွိဘူး။ ဒီငါးေတြရဲ့ fins ေရယက္ေတာင္ေတြမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔က အမွတ္အသားေလးေတြကို ခ်ိတ္ေပးလိုက္ရင္ ဒီငါးေတြက ဒီfeeding အစာစားဖို႔ မိုက္ဂေရးရွင္း ဒီေက်ာင္းေတာ္ရာမွာ သံုးလၿပီးတဲ့အခါမွာ ဘယ္ကိုသြားတယ္ ဆိုတာ သူတို႔ကိုမိတဲ့ တံငါသည္ေတြက ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို ျပန္ၿပီး ရီပို႔ေပးလို႔ရွိရင္ မိတဲ့ငါးေတြရဲ့ ေနရာကို ဘယ္ေနရာမွာဆိုတာ ေျမပံုေပၚမွတ္သားထားလိုက္ရင္ သူတို႔ရဲ့ မိုက္ဂေရးရွင္းကို ရတာေပါ့"

ငါးေတြရဲ့အေလ့အထနဲ႔ သူတို႔သဘာ၀အျပင္ သူတို႔က်င္လည္ က်က္စားရာေနရာေတြကို ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ အေရးးပါပါတယ္။ ဒီငါးေတြ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ ဧရာ၀တီ ျမစ္ေၾကာင္းအတြက္ သုေတသနလုပ္ဖို႔ ထိမ္းသိမ္းဖို႔ အေရးတႀကီး လိုအပ္ေနတာပါ။

"အက္ကိုေလာ္ဂ်ီ Ecology ဆိုတာက အက္ကိုဆိုတာ home အိမ္ေပါ့ေနာ္။ ေလာ္ဂ်ီဆိုတာက ေလ့လာတာေပါ့။ ဒီငါးေတြရဲ့ ေနမႈထိုင္မႈအားလံုးကို ဒီ အက္ကိုေလာ္ဂ်ီကို အေနထား ေကာင္းေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေလ့လာဖို႔လုိတယ္။ အခုက်တဲ့ အခါက်ေတာ့ အေျခေနအရပ္ရပ္က အရင္ကလိုမဟုတ္ေတာ့ဘူး ေျပာင္းသြားၿပီ။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ အခုဆည္ေတြလည္း အေပၚမွာေဆာက္မယ္။ ဧရာ၀တီျမစ္မွာက တံတားေတြက အမ်ားႀကီးပဲ လုပ္လာတယ္။ ကၽြန္ေတာ္မွတ္မိသေလာက္ဆိုရင္ ဧရာ၀တီျမစ္ကို ျဖတ္တဲ့ တံတားတင္ ဆယ္စင္းေလာက္ျဖစ္ေနၿပီ။ တံတားေတြက အခုအခ်ိန္မွာ သူတို႔ကစၿပီးေတာ့ လုပ္တယ္။ လုပ္တဲ့အခါမွာ ကၽြန္ေတာ္က ဒီအခ်က္အလက္ factors ေတြကို ယူထားေစခ်င္တယ္။ သုေတသန လုပ္ထားေစခ်င္တယ္။ ဧရာ၀တီျမစ္ရဲ့ ေရစီးေၾကာင္းရဲ့ ပံုသဏၭာန္ေတြ ဘာေတြဆိုတာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ ဆိုတာ အခုထက္ထိ မရွိဘူး"

"သဘာ၀က ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို စားဖို႔ေသာက္ဖို႔၊ ေနဖို႔ထိုင္ဖို႔ လိုအပ္တာေတြကို အကုန္လံုး လိုေလေသး မရွိေအာင္ ေပးထားတာ။ ဒီဥစၥာေတြကို ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႔လိုတယ္။ သိပြံနဲ႔ သုေတသန မလုပ္ဖဲနဲ႔ ဒီအတိုင္းထိုင္စားေနရင္ ဒါေလးက ခဏေလးနဲ႔ ကုန္သြားမွာပဲ။ သစ္ေတာေတြ ျပဳန္းတယ္ဆိုရင္ သိသာရတာ လြယ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေရထဲမွာ ရွိတဲ့ငါး မ်ိဳးတုန္းသြားတာကို ေတာ္ေတာ္တန္တန္ လူက မသိႏိုင္ဘူးဗ်"

စီးပြါးျဖစ္ ငါးမ်ိဳးေပါင္း တေထာင့္တရာေက်ာ္ ေနထိုင္က်က္စားတဲ့ ျမန္မာ့ေရျပင္ သယံဇာတ မျပဳန္းတီးေရး အတြက္ ထိမ္းသိမ္းၾကဖို႔ မစၦေဗဒပညာရွင္ ဦးညြန္႔လႈိင္ရဲ့ေျပာၾကားခ်က္နဲ႔ပဲ ဒီသီတင္းပတ္အတြက္ သိပံနဲ႔ နည္းပညာက႑ကို ဒီမွာပဲရပ္နားလိုက္ပါရေစ

VOA မွကူးယူေဖာ္ၿပသည္။

ရင္ထဲျငိလာေသာ ဓါတ္ပံုမ်ား